CNCĐ Nguyễn Thị Phượng - Khoa Vi sinh

 Viêm ống tai ngoài do vi nấm là một bệnh mãn tính hoặc bán cấp tính ở ống tai ngoài, thường xảy ra sau viêm do vi khuẩn, gây viêm ngứa, đau và bong vảy. Bệnh phổ biến khắp nơi, nhất là vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới nóng ẩm.

1. Dịch tễ

Bệnh gặp khắp nơi, nhất là vùng nhiệt đới nóng ẩm. Viêm ống tai ngoài do vi nấm trong 95% các trường hợp được khởi đầu bởi vi khuẩn, sau chấn thương, từ đó vi nấm mọc chồng lên.

Có khoảng 53 loại vi nấm đã được tìm thấy trong ống tai ngoài của bệnh nhân. Những loại thường gặp là: Candida albicans, Aspergillus, penicillum sp, Mucor, Rhizopus…

Hình ảnh nội soi viêm ống tai ngoài do nấm

2. Lâm sàng

Những người có các điều kiện sau đây bị nhiễm trùng tai ngoài dễ dàng hơn:dị ứng, eczema, bệnh vẩy nến, viêm da tiết bã (trong đó gàu là triệu chứng phổ biến nhất).

Ống tai ngoài ngứa, sưng đau, bong vảy, chảy nước vàng và mủ khi có thêm vi khuẩn. Vi nấm mọc ở ráy tai, ở vảy tế bào thượng bì ống tai tạo thành một cục to bít ống tai, làm giảm khả năng nghe. Vi nấm ít khi xâm nhập vào màng nhĩ.

Các biến chứng của nhiễm trùng tai ngoài là cực kỳ hiếm, ngoại trừ ở những người bị bệnh tiểu đường hoặc có hệ miễn dịch suy yếu. Một trong những cách chính để bảo vệ chống lại vi khuẩn của tai là môi trường axit của ráy tai. Thật không may, ráy tai ở những người bị bệnh tiểu đường thường là khá kiềm. Một mức độ thấp của axit trong ráy tai làm gia tăng nhiễm trùng nghiêm trọng. Sự nhiễm trùng có thể lây lan vào xương xung quanh gây ra viêm tai ngoài ác tính.

3. Nguyên nhân gây viêm ống tai ngoài

Bơi lội không phải là cách duy nhất để mắc bệnh nhiễm trùng ống tai ngoài. Bạn cũng có thể bị nhiễm nếu keo xịt tóc hay chất lỏng khác vào trong ống tai. Các vi khuẩn (và đôi khi nấm) gây nhiễm trùng tai ngoài không nhất thiết phải sống trong nước. Nấm và các loại vi khuẩn đã có sẵn trong ống tai. Tuy nhiên, nước hoặc chất lỏng khác trong tai có thể cung cấp một nơi sinh sản lý tưởng cho chúng.

4. Chẩn đoán vi nấm học

Bệnh phẩm: Bệnh phẩm là ráy tai, vảy da tai do thầy thuốc Tai-Mũi-Họng lấy, cho vào một lọ đã hấp tiệt trùng, gửi đến phòng xét nghiệm càng sớm càng tốt.

Quan sát trực tiếp:

- Quan sát phết ướt bệnh phẩm với dung dịch KOH 20%, sẽ thấy:

Nhiễm Candida sp thì có những tế bào hạt men và sợi tơ nấm giả giữa các tế bào và hạt chất béo của ráy tay. Nhiễm Penicillium và Aspergillus thì thấy những sợi nấm trong suốt, phân nhánh, có vách ngăn giữa các tế bào và chất béo của ráy tai. Riêng Aspergillus có thể đầu bào đài hình hoa cúc và các bào tử đứng xung quanh. Nhiễm Mucor hoặc Rhizopus thì sẽ thấy những sợi tơ nấm to, đường kính 5-10 µm, không có vách ngăn.

Hình ảnh nấm Aspergillus sp

- Nhuộm Gram để tìm vi khuẩn

Nuôi cấy tìm vi nấm: nuôi cấy trên môi trường Sabouraud chloramphenicol, ủ ở nhiệt độ phòng, sau 3-4 ngày vi nấm sẽ mọc thành khúm. Quan sát khúm nấm bằng mắt thường và kính hiển vi để định danh vi nấm.

5. Điều trị:

Rửa tai bằng dung dịch nước muối, sau đó nhỏ dung dịch acid salixylic 2% trong cồn 700 để lấy hết ráy tai và tế bào rữa nát. Sau đó nhỏ bằng thuốc nước có Amphotericin B hoặc bôi mỡ Nystatin, kết hợp kháng sinh nếu cần.

6. Dự phòng

Để giúp ngăn ngừa nhiễm trùng tai ngoài, làm khô tai thật kỹ sau khi tắm hay bơi. Bạn có thể sử dụng máy sấy tóc để làm khô tai với tốc độ thấp nhất. Không bao giờ phun vòi sen trực tiếp vào ống tai. Ngoài ra, không sử dụng gạc bông để làm sạch hoặc làm khô ống tai. Để ngăn ngừa nhiễm trùng tai ngoài do bơi lội nên đội một chiếc mũ bơi. Tránh cắm thiết bị  nghe vào tai vì có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tai ngoài

- Tránh chấn thương ống tai ngoài.

- Khi có hiện tượng viêm ống tai ngoài cần điều trị ngay.

Tài liệu tham khảo

1. Giáo trình ký sinh trùng học trường Đại học Y dược Huế (1999), tài liệu lưu hành nội bộ.