CN Nguyễn Thị Lam Tuyền - GMHS

Để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân trong cuộc phẫu thuật dưới gây mê hoặc gây tê, bệnh nhân đều bắt buộc phải được nhìn ăn, uống ít nhất 6 tiếng trước khi phẫu thuật chương trình (trừ trường hợp mổ cấp cứu không có thời gian chờ đợi). Tuy nhiên, với tâm lý: “Ăn mới có sức để mổ” hoặc “ Tôi đói quá không chịu được…”  nên thường ăn trước mổ mà không hề lường trước được hậu quả nghiêm trọng, một nguy cơ tiềm tàng trong cuộc phẫu thuật mà có thể dẫn tới tử vong.

1. Vậy tại sao phải nhịn ăn, uống trước mổ?

Sự nhịn ăn, uống trước phẫu thuật để phòng ngừa thức ăn chưa được tiêu hóa còn trong dạ dày trào ngược vào phổi do hít phải. Tai biến này thường rất nằng nề và dẫn tới hậu quả nghiêm trọng. Dịch, thức ăn trong dạ dày vào phổi sẽ  làm tổn thương phổi, gây các phản ứng viêm nhu mô phổi cấp tính. Hít chất dịch có acid từ dạ dày làm biểu mô phế nang phù nề và tiết

dịch gồm albumin, fibrin, mảnh vụn tế bào và hồng cầu. Triệu chứng: điển hình bệnh nhân thở khò khè, tím tái, co thắt phế quản, ran nổ, ran ngáy, tụt huyết áp, phù phổi,  tắc nghẽn phế quản làm giảm sức đàn của phổi và giảm

shunt khí-máu làm thiếu oxi máu, tăng kháng lực mạch máu phổi và tăng nhịp thở, tiến triển  thành ARDS… và tử vong. Hội chứng này đặc biệt rất hay xảy ra ở trẻ em và gây hậu quả  nặng nề vì ở trẻ em thực quản chưa phát triển toàn diện, khi gây mê trẻ được nằm ngữa, van thực quản hở nên rất dễ thức ăn bị trào ngược cộng thêm khả năng dự trữ phổi kém nên gây tử vong nhanh chóng. Hội chứng này cũng hay gặp ở bệnh nhân chấn thương sọ não và phụ nữ mổ lấy thai.

2. Một số hướng dẫn về nhịn ăn, uống trước mổ:

Thời gian nhịn ăn, uống tối thiểu:
Chất lỏng sạch   : 2 giờ
Sữa mẹ               : 4 giờ
Sữa khác            : 6 giờ
Ăn                        : 6 giờ
Cụ thể như sau:

- Trẻ sơ sinh - 2 tuổi:
            + Không ăn thức ăn đặc sau nửa đêm kể cả sữa hay sữa mẹ.
            + Nước lọc vẫn được phép dùng sau nửa đêm cho đến 4 tiếng trước mổ.

- Trẻ từ 2-12 tuổi: Không ăn thức ăn đặc hay loãng sau nửa đêm. Nếu trẻ được lên chương trình phẫu thuật vào buổi chiều thì  nước lọc có thể uống sau nửa đêm tới 7 giờ sáng của ngày đi mổ.

- Trẻ > 12 tuổi và người lớn:
Mổ chương trình trước 12 giờ: Không ăn những thức ăn đặc hay loãng sau nửa đêm kể cả nhai kẹo cao su hay ăn các loại kẹo khác. Nếu uống thuốc thì phải uống với 1 ngụm nhỏ nước. Những thuốc không thật sự cần thiết phải được uống sau mổ.
Mổ chương trình sau 12 giờ: Không ăn những thức ăn đặc kể cả nước cam, sữa, kem... sau nửa đêm. Nước lọc, nước táo, nước chanh cà phê không sữa có thể uống sau nửa đêm tới 7 giờ sáng của ngày đi mổ. Nếu uống thuốc thì phải uống với 1 ngụm nhỏ nước.
Những thuốc không thật sự cần thiết phải được uống sau mổ. Bệnh nhân có thể được cho thêm thuốc kháng acid trước mổ để giảm độ acid của dịch dạ dày và làm trống dạ dày trước mổ.