Bs CKI Huỳnh Tấn Dũng - Khoa YHCT

II. ĐẠI CƯƠNG

Trong  y học cổ truyền thường có 2 phương pháp để điều trị, đó là phương pháp không dùng thuốc như là châm cứu, cấy chỉ, xoa bóp bấm huyệt, dưỡng sinh…còn phương pháp dùng thuốc như là thuỷ châm, thuốc thang, thuốc hoàn…Ở đây, tôi muốn đề cập đến một phương pháp không dùng thuốc đó phương pháp cấy chỉ vào huyệt để điều trị. Vậy, cấy chỉ là một phương pháp chữa bệnh không dùng thuốc đặc biệt, độc đáo của châm cứu Việt Nam, nó bao gồm các phương pháp như : chôn chỉ, vùi chỉ, xuyên chỉ, thắt buộc chỉ. Mặc dù, phương pháp này đã được áp dụng 1960 tại nhiều cơ sỏ y tế tại Việt Nam, nhưng đến nay vẫn được xem là một phương pháp châm cứu mới, hiện đại áp dụng tiến bộ của khoa học kỹ thuật trên cơ sở kế thừa những lý luận và kinh nghiệm của châm cứu. Nhiều bệnh mạn tính đã được điều trị khỏi bằng phương pháp cấy chỉ.

Cấy chỉ là phương pháp châm cứu kết hợp y học cổ truyền và y học hiện đại bằng cách dùng một protein lạ (chỉ Catgut) đưa vào các huyệt châm cứu của hệ kinh lạc, mục đích để duy trì sự kích thích lâu dài qua đó tạo tác dụng điều trị như là châm cứu.

II. CƠ CHẾ TÁC DỤNG

Chỉ Catgut thường sử dụng trong phẩu thuật ngoại khoa, nó bản chất là một Protit tự tiêu trong vòng 20- 25 ngày, khi đưa chỉ này vào cơ thể như là một dị nguyên kích thích cơ thể sản sinh ra kháng thể không đặc hiệu làm thay đổi cách đáp ứng miễn dịch và không xuất hiện triệu chứng dị  ứng.

Chỉ Catgut cấy vào huyệt có tác dụng làm tăng protenin, hydratcacbon và tăng chuyển hoá dinh dưỡng của cơ, nhờ có kích thích liên tục ở huyệt vị mà cải thiện tuần hoàn máu cho vùng cấy chỉ hoặc vùng bị liệt của người bệnh làm tăng trương lực cơ.

Vì vậy, chỉ Catgut khi cấy vào huyệt vị tác dụng với tính chất vật lý, tạo ra một kích thích cơ học như châm cứu nên có tác dụng như châm cứu. Tuy nhiên hiện nay chưa thống nhất , cách giải thích được nhiều người công nhận là giải thích cơ chế tác dụng của châm cứu theo học thuyết thần kinh – thể dịch của Y học hiện đại và theo học thuyết  hệ kinh lạc của Y học cổ truyền

+ Cơ chế tác dụng của châm cứu theo học thuyết thần kinh – thể dịch :

• Châm cứu là một kích thích gây ra cung phản xạ mới có tác dụng ức chế và phá vở cung phản xạ bệnh lý

+ Cơ chế tác dụng châm cứu theo học thuyết hệ kinh lạc :

• Khi con người mắc bệnh tức là mất đi sự cân bằng Âm -  Dương , từ đó gây ra rối loạn hoạt động bình thường của hệ kinh lạc. Như vậy, Châm cứu có tác dụng điều hoà lại Âm – Dương và điều hoà cơ năng hoạt động của hệ kinh lạc

III. CHỈ ĐỊNH

•   Các bệnh nhân có bệnh mãn tính sau liệu trình bằng châm cứu, chuẩn bị ra viện chờ liệu trình điều trị tiếp theo.
•   Các bệnh nhân có bệnh mãn tính không có điều kiện châm cứu thường xuyên

VI. CHỐNG CHỈ ĐỊNH

• Người bệnh đang sốt cao
• Tăng huyết áp kịch phát
• Phụ nữ có thai
• Những người có chống định về châm cứu
• Những bệnh nhân dị ứng với chỉ Catgut
• Da vùng huyệt bị viêm nhiễm hoặc mắc bệnh ngoài da

V. LIỆU TRÌNH ĐIỀU TRỊ

Mỗi lần cấy chỉ Catgut có tác dụng trong khoảng 7 – 10 ngày, sau thời gian người bệnh đến để điều trị liệu trình tiếp theo

VI. THEO DÕI VÀ XỬ TRÍ

Theo dõi

Toàn trạng người bệnh trong thời gian mỗi lần làm thủ thuật

Xử trí tai biến

• Sốc : Dừng ngay cấy chỉ, lau mồ hôi, ủ ấm. Uống nước chè đường nóng, nằm nghỉ tại chỗ
• Chảy máu khi rút kim cấy chỉ : dùng bông vô khuẩn ấn tại chỗ , không day,giữ một lúc khoảng 1- 2 phút sau đó mới tiến hành thay băng vô khuẩn mới và cố định
• Khi đẩy chỉ vào huyệt không đẩy được : cần rút kim cấy chỉ ra hoặc tiến thêm một chút rồi tiến hành đẩy chỉ vào huyệt
• Chỉ không tiêu: chỉ không tiêu tạo một nốt sần trên da bệnh nhân, không đau, không nóng đỏ. Yêu cầu người bệnh thường xuyên chườm nóng và day vào chỗ đó để tăng lượng máu đến để tiêu chỉ. Nếu sau 3 tuần mà không thấy chỉ tiêu thì cần tiến hành thủ thuật lấy chỉ ra khỏi huyệt.
• Áp xe chỗ cấy chỉ : bệnh nhân đau, sưng nóng,đỏ nơi cấy chỉ thì chườm nóng, dùng thuốc chống phù nề hoặc kháng sinh nếu có nghi ngờ có nhiễm khuẩn. Nếu cần thiết thì tiến hành tiểu phẩu rạch bỏ khối áp xe, nạo vét mủ và chỉ không tiêu