Bs Trần Vũ Kiệt - 

I.ĐẠI CƯƠNG

• Cyanua là loại hóa chất cực độc, được hấp thu nhanh vào cơ thể, ức chế rất nhanh và mạnh hô hấp tế bào (cytocrom oxidase). Các triệu chứng ngộ độc xuất hiện nhanh, rầm rộ, nặng nề. Tử vong nhanh chóng thường do suy hô hấp,tuần hoàn nặng, co giật và ức chế hô hấp tế bào.
• Để cứu sống bệnh nhân đòi hỏi xử trí kịp thời, tích cực, đặc biệt hỗ trợ hô hấp và cần có thuốc giải độc.
• Nguồn chứa cyanide từ thực vật: sắn, măng tươi, hạnh nhân đắng…Tất cả các bộ phận ăn được của cây sắn đều chứa glycoside cyanogenic (glycoside amygdalin). Bản thân Glycoside cyanogenic không độc, khi ăn vào sẽ bị enzyme β-gluconidase do các chủng vi khuẩn ở ruột.thủy phân thành glucose, aldehyd và axit cyanhydric (HCN) gây độc.
• Trong công nghiệp: khí hydrocyanua (HCN), muối của cyanua (NaCN, KCN, CaCN, MgCN), các cyanogen và hợp chất có chứa cyanide (cyanogen bromide, cyanogen chloride, cyanogen iodide), các cyanide kim loại. Truyền nhanh > 2µg/kg/ ph và kéo dài nitroprusside tạo cyanide gây độc. Khói trong các vụ cháy.

Cyanide được hấp thu nhanh qua đường tiêu hóa, qua niêm mạc, đường hô hấp, sau đó được phân bố nhanh vào cơ thể với thể tích phân bố là 1,5l/kg và gắn với protein 60%.

• Thường do tai nạn: ăn sắn, măng tươi, hoặc tai nạn trong sản xuất, hít phải khói trong các vụ cháy.
• Một số trường hợp do tự tử
• Chẩn đoán dựa vào hỏi bệnh: bệnh nhân có ăn sắn, măng tươi lượng nhiều hoặc có tiếp xúc với nguồn có cyanide, hay uống trực tiếp ( tự tử).

II.CA LÂM SÀNG:

Bênh nhân nam Nguyễn Ngọc Đ. , 27t địa chỉ ở Tiên Mỹ huyện Tiên Phước, Quảng Nam được người nhà đưa vào viện. Ghi nhận tại Khoa Cấp cứu bệnh nhân trong tình trạng mê sâu glasgow 3 điểm, ngưng hô hấp tuần hoàn, mạch bẹn không bắt được, HA không đo được, đồng tử 2 bên giãn tối đa, mất phản xạ ánh sáng. Được xử trí với ép tim ngoài lồng ngực tần số 100 lân/phút, đặt ống nội khí quản bóp bóng có oxy 10 l/phút, Adrenalin tiêm tĩnh mạch. Sau 20 phút hồi sức tim tích cực có tim lại, mạch 70 lần/phút, HA: 140/90 mmHg. Qua khai thác tiền sử: Sống khỏe. Sáng cùng ngày bệnh nhân uống khoảng ½ chai Cyanua. Được chuyển Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc điều trị tiếp.

Ghi nhận tại Khoa Hồi sức tích cực – Chống độc:

• Mê sâu glasgow 3đ, đồng tử 2 bên 5,0 mm mất phản xạ ánh sáng
• Bóp bóng có oxy qua nội khí quản, sau đó được thông khí nhân tạo, hai phổi thông khí rõ không ran.
• Mạch, HA phụ thuộc Adrenalin liều 1 µg/kg/phút
• Bụng mềm, nổi vân tím toàn thân, vô niệu.

Cận lâm sàng:

• Khí máu toan chuyển hóa nặng: PH: 6,53, PCO2:44, PO2: 240, HCO3: 3,6.
• Lactat máu 31,4 mmol/l
• Sinh hóa máu: Na/K: 143/3,6 Ure/cre: 3,5/140 AST/ALT: 51,5/42
• Huyết học: BC: 18,26, HC/HB/HCT: 4,73/14,4/48,1. Tiểu cầu: 324.000/mm3

Chẩn đoán: TD ngộ độc Cyanua giờ thứ 5 biến chứng ngưng hô hấp tuần hoàn.

Được xử trí với:

• Nằm đầu cao 30 độ.
• Thông khí nhân tạo xâm nhập VCV ( Vt = 500 ml, f =16 lân/phút, FiO2 =100%, PEEP= 5 )
• Dịch truyền Natricloride 0,9%+ Glucose 10% + Adrenalin truyền tĩnh mạch.
• Các biện pháp chống độc chung giảm hấp thu + tăng thải độc với carbophos + Sorbitol.
• Lọc máu liên tục cấp cứu CVVHDF.

Sau 72h hồi sức tích cực+ Lọc máu liên tục CVVHDF:

• Bệnh nhân tỉnh, được ngưng thở máy rút ống nội khí quản, Mạch: 90 l/phút, HA: 120/70 mmHg, không sốt, tiểu 1500 ml/24h.

Cận lâm sàng:

• Khí máu: PH: 7,38, PaCO2: 31,5, PaO2:208, HCO3: 18,4
• Sinh hóa: Lactat: 3,1 mmol/l   Na/K: 135/3,5.

Sau đó bệnh nhân được chuyển khoa và cho ra viện trong tình trạng tỉnh, sinh hiệu ổn.

III. KẾT LUẬN:

Cyanua là một hóa chất thường dùng trong công nghiệp, tuy nhiên, nó cũng xuất hiện trong nhiều loại thực phẩm người dân thường dùng như măng hay sắn. Ngộ độc cyanua do ăn măng hoặc sắn chế biến không đúng cách phổ biến hơn. Hiện nay, với vấn đề ô nhiễm biển, ô nhiễm ở các bãi khai thác vàng và việc xử lý chất thải công nghiệp nguy hại không đúng...như lời cảnh báo về nguy cơ ảnh hưởng của môi trường tới sức khỏe của người dân.