Bs Đinh Thị Thu Trang - 

Chất đồng vận GnRH là phương pháp nội tiết tố được sử dụng rộng rãi nhất để ức chế sản xuất estrogen buồng trứng, được giảm xuống giá trị tìm thấy ở phụ nữ cắt bỏ buồng trứng. GnRH có hiệu quả cao trong điều trị đau vùng chậu do lạc nội mạc tử cung và có ưu điểm là tác dụng giảm estrogen có thể được hồi phục khi ngưng điều trị. Kinh nguyệt thường trở lại từ 60 – 90 ngày sau khi ngừng điều trị bằng thuốc tiêm bắp.

Tuy nhiên, vì giảm estrogen nên gây ra một số tác dụng phụ như các dấu hiệu vô kinh, triệu chứng vận mạch, rối loạn giấc ngủ do bốc hỏa, hội chứng niệu dục, mất khoáng xương. Ngoài ra một số bệnh nhân có thể xuất hiện triệu chứng trầm cảm hoặc làm nặng bệnh trầm cảm đã có. Các tác dụng phụ của GnRH có thể làm bệnh nhận không chấp nhận hoặc không duy trì điều trị hết liệu trình. Chính vì lý do đó, các nhà lâm sàng và nghiên cứu đã cố gắng cải thiện nhằm được giảm mức độ nghiêm trọng của tác dụng phụ do giảm estrogen bằng các liệu pháp bổ sung.

Bài viết nay đề cập tới các liệu pháp bổ sung nhằm giảm các tác dụng phụ của GnRH trong điều trị bệnh lạc nội mạc tử cung.

Các loại thuốc được sử dụng bổ sung khi điều trị thuốc đồng vận GnRH trong bệnh lạc nội mạc tử cung:

1. Liệu pháp bổ sung chỉ chưa progestin – sự kết hợp giữa leuprolide 3,75mg tiêm mỗi tháng kết hợp với progestin liều cao (norethindrone axetat 5mg uống hằng ngày) được FDA chấp nhận để điều trị đau vùng chậu do lạc nội mạc tử cung. Ở hầu hết phụ nữ, điều trị kết hợp này giúp giảm các triệu chứng vận mạch và bảo tồn mật độ khoáng của xương.
2. Liệu pháp bổ sung thêm estrogen và progestin – một số phụ nữ không dung nạp progestin liều cao vì các triệu chứng liên quan đến progestin như thay đổi tâm trạng, tăng cân, chướng bụng. FDA đã không phê duyệt chế độ điều trị chất đồng vận GnRH với estrogen liều thấp và liều progestin liều thấp để điều trị đau vùng chậu do lạc nội mạc tử cung. Tuy nhiên, nhiều thử nghiệm lâm sàng đã chứng minh rằng sự kết hợp này có hiệu quả trong điều trị đau vùng chậu do lạc nội mạc tử cung (triệu chứng vận mạch, giảm mật độ khoáng của xương).
   Uptodate đưa ra lời khuyên bác sĩ lâm sàng nên sử dụng phác đồ được FDA chấp thuận gồm chất đồng vận kết hợp với norethindrone acetate (5mg) làm liệu pháp đầu tay. Đối với phụ nữ có tác dụng phụ đáng kể từ progestin liều cao, nên thử nghiệm bổ sung progestin cùng với estrogen liều thấp (estrogen liên hợp 0,625 mg + medroxyprogesterone axetate 5 mg đường uống) là hợp lý.
3. Liệu pháp bổ sung không steroids – một phương pháp thay thế cho liệu pháp bổ sung steroid là sử dụng thuốc không steroid để điều trị các tác dụng phụ do giảm estrogen. Các biện pháp thảo dược, thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) và thuốc ức chế tái hấp thu serotonin/norepinephrine (SNRI) được báo cáo là có hiệu quả. Đối với những phụ nữ bị mất khoáng xương nhanh, tập thể dục chịu trọng lượng, bổ sung Canxi và vitamin D có hiệu quả kém. Bisphosphonat có hiệu quả trong việc phục hồi mật độ xương và ngăn ngừa gãy xương ở những phụ nữ bị loãng xương nhưng lo ngại về việc dùng loại thuốc này ở phụ nữ đang kế hoạch có thai sẽ có thể phơi nhiễm ảnh hưởng xấu đến sự phát triển xương của thai mặc dù chưa có báo cáo nào ghi nhận.

Thời điểm dùng liệu pháp bổ sung: Phác đồ phổ biến nhất là bắt đầu điều trị bằng đồng vận GnRH với bổ sung steroid cùng 1 lúc. Ưu điểm của phương pháp này là nó sẽ làm giảm rõ rệt các triệu chứng vận mạch và bảo tồn tối đa mật độ xương. Ngoài ra vẫn có thể dùng riêng chất đồng vận GnRH trong khoảng thời gian từ 1 – 6 tháng, sau đó nếu mục đích tiếp tục điều trị bằng chất đồng vận GnRH thì bắt đầu liệu pháp bổ sung steroid. Cách dùng này là nó cho phép bác sĩ lâm sàng có thời gian để xác định xem liệu điều trị bằng đồng vận GnRH có hiệu quả hay không đồng thời đánh giá mức độ nghiêm trọng của các tác dụng phụ do giảm estrogen đối với từng cá thể. Với việc giảm được các triệu chứng vận mạch và bảo tồn mật độ xương khi bắt đầu liệu pháp bổ sung đồng thời với chất đồng vận GnRH nên được ùng hộ ở hầu hết các trường hợp.

Thời gian điều trị: Việc dùng chất chủ vận GnRH với liệu pháp bổ sung progestin liều cao được khuyến cáo dùng không quá 12 tháng.

Nguồn: Long-term treatment with gonadotropin-releasing hormone agonists _ Uptodate 2023.