Bs Dương Chí Lực - CN Nguyễn Thị Sen

Khoa Ngoại TH

I. Mở đầu

Ung thư gan là một căn bệnh xếp hàng thứ bảy trong tất cả các bệnh ung thư, và là nguyên nhân gây tử vong hàng thứ hai (sau ung thư phổi). Theo thống kê của Bộ Y tế, Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ người mắc bệnh ung thư gan cao nhất thế giới với khoảng 10.000 trường hợp bệnh mới được phát hiện mỗi năm, và con số này có xu hướng gia tăng trong thời gian gần đây. Cùng với các bệnh lý khác, ung thư gan đã gây nên sự tổn thất nặng nề về sức khỏe, sa sút về tinh thần, làm suy giảm lực lượng lao động và gây thiệt hại cho nền kinh tế khi bỏ ra một số tiền không nhỏ để điều trị căn bệnh này.

Ung thư gan giai đoạn đầu có triệu chứng rất nghèo nàn, thậm chí người bệnh không hề cảm nhận được hoặc nhầm lẫn với các bệnh khác như dạ dày, bệnh ống tiêu hóa, bệnh thần kinh liên sườn .v.v… nhưng càng về giai đoạn sau thì triệu chứng càng rầm rộ, diễn biến toàn thân. Nếu phát hiện sớm và được can thiệp hợp lý, bệnh có thể được chữa khỏi, ngược lại khi ở giai đoạn muộn,  điều trị lúc này chỉ mang tính hỗ trợ và hiệu quả thấp.

Vì thế, phát hiện càng sớm bệnh lý ung thư gan thì càng có nhiều ý nghĩa trong việc điều trị, đảm bảo tính triệt để, an toàn không những về phương diện can thiệp mà còn về phương diện ung thư học. Ngày nay, cùng với sự phát triển vượt trội của khoa học công nghệ, Y học đã vận dụng nhiều phương tiện hiện đại nhất để sàng lọc, chẩn đoán ung thư gan từ giai đoạn rất sớm.

Tuy nhiên, để mọi đối tượng nguy đều có cơ hội tiếp cận với các phương tiện chẩn đoán đó thì vẫn là vấn đề cần bàn.

II. Tự tầm soát

Mặc dù có nhiều cố gắng, nhưng ngành y tế vẫn không thể nào tầm soát một cách hiệu quả trong cộng đồng với hơn 90 triệu dân mà trong đó có 66,9% sống ở vùng nông thôn. Vì thế từ mỗi một người dân, việc tự kiểm tra, tự tầm soát, qua đó tự phòng ngừa bệnh ung thư gan cho mình đã trở nên vô cùng quan trọng.

Để làm được điều này, trước hết mọi người dân phải hiểu về sự cần thiết của việc bảo vệ sức khỏe bản thân trước các mối nguy cơ luôn thường trực, từ đó nâng cao nhận thức, thay đổi quan điểm và cuối cùng là điều chỉnh hành vi. Như vậy cần có sự vào cuộc của toàn xã hội mà ngành y tế làm tiên phong, trong đó công tác tuyên truyền, giáo dục sức khỏe phải đi vào chiều sâu, toàn diện, hình thức phù hợp và được thực hiện một cách thường xuyên.

Nhưng chúng ta đều biết: thay đổi một hình thái kinh tế xã hội thì có thể có kết quả trong nay mai, còn để thay đổi nhận thức của một cộng đồng thì vô cùng phức tạp và phải trải qua một thời gian dài, có thể là … rất dài.

Xã hội có thể chờ đợi, con người cũng vậy, nhưng bệnh tật thì không hề chờ đợi. Vì thế ngay từ hôm nay, chúng ta phải tự kiểm soát sức khỏe của chính mình và người thân, cụ thể là kiểm soát bệnh ung thư gan bằng cách trang bị cho mình các kiến thức về nguy cơ, các dấu hiệu đến sớm và cách phòng tránh căn bệnh này. Cùng với nỗ lực của ngành y tế, chúng ta thực hiện tốt công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Nhận biết các điều đó có kế hoạch chăm sóc và xử trí kịp thời, không để nguy cơ trở thành nguyên nhân, không để khối u tái phát và phát triển .v.v…

III. Các yếu tố nguy cơ

Các yếu tố nguy cơ nhận biết được dựa vào các nguyên nhân chính gây nên bệnh ung thư gan như: suy gan, rượu bia, thực phẩm không an toàn, môi trường ô nhiễm độc hại.

Như vậy có thể thấy: rất nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh lý ung thư gan, Trong giới hạn của bài viết này, người viết xin đề cập đến các yếu tố nguy cơ mà bản thân mỗi người đều có thể tự nhận biết được.

Khi nhận biết các mình đang nằm trong nhóm có nguy cơ dẫn đến ung thư gan: đi khám bệnh ở các phòng khám chuyên khoa để được tư vấn và kiểm tra định kỳ. Nếu có triệu chứng thì 1 tháng 1 lần, nếu không có thì 3 tháng 1 lần.

Các yếu tố này bao gồm:

Người bị nhiễm virus viêm gan (B hoặc C): biết được qua xét nghiệm máu, thực hiện đơn giản, nhanh chóng ở tất cả các cơ sở y tế.

Virus viêm gan B: Theo tổ chức Y tế thế giới (WHO): Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B mạn tính cao, chiếm trên 20% dân số (8,8% là phụ nữ và 12,3% là nam giới). Nhiễm virus viêm gan B mà có xơ gan đi kèm thì khả năng mắc ung thư gan cao gấp 200 lần so với người bình thường.

Người bị nhiễm virus viêm gan C: dù ít gặp hơn viêm gan B nhưng lại nguy hiểm hơn nhiều vì nguy cơ phát triển thành xơ gan và ung thư gan lên đến 90%.

Người nghiện rượu: Rượu là nguyên nhân phổ biến nhất gây nên bệnh ung thư gan. Người nghiện rượu có nguy cơ mắc ung thư cao rất cao và theo một số nghiên cứu thì thời gian sống của họ cũng rút ngắn so với người bình thường khoảng 10 năm. Theo WHO thì khoảng 71,7% nam giới Việt Nam bị xơ gan do uống nhiều rượu bia

Người mắc bệnh tiểu đường: Theo thống kê thì người mắc bệnh tiểu đường có nguy cơ mắc bệnh ung thư gan cao gấp 3 lần so với người bình thường.

Người mắc bệnh béo phì: Béo phì chính là  nguyên nhân làm tích tụ mỡ trong gan gây nên gan nhiễm mỡ rồi từ đó dẫn đến xơ gan, và từ đó đưa người bệnh tiến gần hơn với nguy cơ bị ung thư gan.

Người hút thuốc lá: Ngoài nguy cơ dẫn đến ung thư phổi, ung thư dạ dày .v.v…, thuốc lá cũng dễ dẫn đến ung thư gan.

Sống hoặc làm việc lâu dài trong môi trường bị ô nhiễm – độc hại: ô nhiễm khí thải, ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt, môi trường hóa chất, khói thuốc .v.v… đều là những nguy cơ dẫn đến bệnh lý ung thư gan

IV. Nhận biết sớm dấu hiệu của ung thư gan

Đây là nội dung hết sức quan trọng cần nên phổ biến trong cộng đồng, mọi người cần nắm bắt được để góp phần cùng ngành y tế tầm soát được bệnh ung thư gan từ giai đoạn sớm. Khi phát hiện ra một trong các dấu hiệu sớm thì phải đi khám ngay, tại đó bạn sẽ được tư vấn và thực hiện các xét nghiệm cần thiết để xác định xem có bị mắc bệnh ung thư gan hay không.

Các dấu hiệu sớm bao gồm:

Vàng da

Vàng da có thể là một biểu hiện ra bên ngoài của tình trạng suy giảm chức năng gan, cho nên là một trong những dấu hiệu đầu tiên của bệnh lý ung thư gan

Nước tiểu sẫm màu:

Kèm theo vàng da đó là nước tiểu sẫm màu: do ứ trệ dòng mật có nguyên nhân từ gan gây tăng bilirubin máu.

Đau bụng vùng hạ sườn phải

Gan nằm ở phía trên vùng bụng bên phải (hạ sườn phải), nếu có cảm giác đau tức ở vùng này thì chúng ta nên cảnh giác. Nếu có kèm theo nhức mỏi vùng vai phải thì càng làm tăng khả năng bị mắc bệnh lý về gan, trong đó có ung thư gan.

Chướng bụng, rối loạn đại tiện

Dấu hiệu này có thể là triệu chứng ban đầu của ung thư gan, tuy nhiên cũng là triệu chứng của nhiều bệnh lý khác của đường tiêu hóa. Và bác sỹ sẽ giúp bạn phân biệt được điều này.

Buồn nôn và nôn

Nôn và buồn nôn là một trong những dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh ung thư gan. Nếu buồn nôn và nôn mà không tìm được nguyên nhân (ngộ độc, nhiễm giun, bệnh dạ dày, rối loạn tiền đình .v.v…) thì phải đi khám để kiểm tra chức năng của gan ngay.

Sút cân

Gan là cơ quan chính giúp cơ thể trao đổi chất, chức năng gan suy giảm khiến việc trao đổi đó bị ảnh hưởng, cơ thể sẽ suy mòn và sút cân.

Ngứa

Ngứa có thể là triệu chứng cảnh báo sớm, do sự tăng bilirubin trong máu.

Mệt mỏi, ể oải

Là triệu chứng thường gặp của ung thư gan giai đoạn đầu (cùng với sút cân) lý do là suy giảm chức năng gan, suy nhược và rối loạn tiêu hóa.

V. Phòng bệnh: Y học chỉ có thể giúp người bệnh kéo dài sự sống, nhưng không bao giờ bằng với người bình thường, đó là chưa bàn đến vấn đề chất lượng cuộc sống, điều mà con người càng ngày càng quan tâm. Vì thế việc chủ động phòng tránh bệnh trở nên vô cùng quan trọng.

Các nội dung phòng bệnh ung thư gan bao gồm:

• Cần chủ động xét nghiệm tầm soát viêm gan virus B, C để phát hiện bệnh sớm và điều trị kịp thời
• Cần tiêm vaccine ngừa virus viêm gan B, đặc biệt là cho tất cả trẻ em sơ sinh theo chương trình tiêm chủng quốc gia
• Cần tái khám và tầm soát định kỳ (3 - 6 tháng một lần) đối với những người đã bị viêm gan mạn tính (viêm gan virus B, C) hoặc xơ gan.
• Nếu mắc các bệnh viêm gan mạn tính khác (bệnh tích lũy sắt, bệnh viêm gan tự miễn, …) đều cần khám, theo dõi và điều trị bằng các phác đồ đặc biệt theo đúng nguyên nhân.
• Hạn chế rượu bia: tất cả các trường hợp viêm gan mạn tính cần phải tuyệt đối kiêng cữ rượu bia. Ngoài ra, việc hạn chế rượu bia sẽ giúp chúng ta loại bỏ một yếu tố nguy cơ gây ung thư gan.
• Hạn chế hút thuốc lá: không những phòng bệnh cho bản thân chúng ta, mà còn phòng cho những người xung quanh.
• Khám bệnh định kỳ theo hẹn của bác sỹ, để phát hiện các bệnh như tiểu đường, nguy cơ béo phì để có kế hoạch điều trị thích hợp.
• Cần chủ động hạn chế hoặc tránh việc tiếp xúc với các độc chất trong môi trường sống cũng như làm việc (không khí, nước, hóa chất .v.v…)
• Rèn luyện thể chất một cách đúng đắn, dinh dưỡng hợp lý giúp cơ thể khỏe mạnh và chống lại hiệu quả hơn đối với các tác động bất lợi từ bên ngoài.

VI. Kết luận

Ung thư gan là một căn bệnh hiểm nghèo với triệu chứng ban đầu nghèo nàn và thường bị bỏ qua. Hiệu quả điều trị căn bệnh này phụ thuộc rất nhiều vào từng giai đoạn của bệnh. Như vậy việc phát hiện sớm có ý nghĩa vô cùng quan trọng với sự quan tâm của chính bản thân của mỗi một người dân trong cộng đồng.

Có ý nghĩa hơn cả việc phát hiện sớm, vấn đề rèn luyện và loại bỏ các yếu tố nguy cơ không những giúp chúng ta tránh được bệnh ung thư gan mà còn tránh được nhiều bệnh khác như hô hấp, tiêu hóa, tim mạch, thần kinh .v.v…. góp phần tạo nên một thể trạng tốt với một sức khỏe tốt.

Việc tự kiểm tra, tầm soát và phòng tránh các bệnh ung thư, trong đó có ung thư gan thì không quá khó để thực hiện, nhưng cũng không quá dễ để trở thành một thói quen thường xuyên trong cộng đồng. Vì thế cần phải đẩy mạnh công tác truyền thông giáo dục sức khỏe nhằm vừa cung cấp kiến thức và vừa nâng cao nhận thức của người về vấn đề tự chăm sóc và bảo vệ cho chính bản thân mình.