Bs CKI Đặng Ngọc Thành - Khoa Cấp Cứu

Người ta thường có câu “một giọt máu đào hơn ao nước lã”, quả thật đúng như vậy, những ai đã một lần nằm viện hoặc có người thân không may bị bệnh hiểm nghèo phải truyền máu mới thấy được giá trị to lớn của những giọt máu. Nhiều lúc máu là phương thuốc duy nhất để cứu sống người bệnh, có máu người bệnh sẽ sống, không có máu hoặc không  có kịp thời thì đồng nghĩa với chấm dứt cuộc đời của họ. Tất cả các chuyên khoa đều cần đến máu hoặc các chế phẩm của máu: Cấp cứu, hồi sức, nội khoa, ngoại khoa, sản khoa, ung bướu… nhu cầu người bệnh thì rất lớn trong khi nguồn cung cấp hiện nay ở các bệnh viện chủ yếu là máu dự trữ từ các đợt vận động hiến máu tình nguyện nhưng số lượng rất hạn chế và không đầy đủ. Do đó nhu cầu về máu là luôn luôn cấp thiết, người bệnh đang từng giờ, từng ngày đợi những giọt máu từ những tấm lòng nhân ái, “thương người như thể thương thân” của cộng đồng.

Để hiểu rõ hơn những quy định về hiến máu và hoạt động truyền máu, xin trích đăng một phần Thông tư số 26/2013/TT-BYT ngày 16 tháng 9 năm 2013 của Bộ Y tế:

I. Tiêu chuẩn người hiến máu: Người hiến máu là người có đủ tiêu chuẩn về tuổi, sức khỏe và các điều kiện khác, cụ thể như sau:

1. Tuổi: Từ đủ 18 tuổi đến 60 tuổi.

2. Sức khỏe:

a. Người có cân nặng ít nhất 42kg đối với nữ, 45kg đối với nam được phép hiến máu toàn phần; người có cân nặng từ 42kg đến dưới 45kg được phép hiến không quá  250ml máu toàn phần mỗi lần; người có cân nặng 45kg trở lên được phép hiến máu toàn phần không quá 09ml/kg cân nặng và không quá 500ml mỗi lần.

b. Người có cân nặng ít nhất là 50kg được phép hiến các thành phần máu bằng gạn tách; người hiến máu có thể hiến một hoặc nhiều thành phần máu trong mỗi lần gạn tách, nhưng tổng thể tích các thành phần máu hiến không quá 500ml. Người có cân nặng ít nhất là 60kg được phép hiến tổng thể tích các thành phần máu hiến mỗi lần không quá 650ml.

c. Không mắc các bệnh mạn tính hoặc cấp tính về thần kinh, tâm thần, hô hấp, tuần hoàn, tiết niệu, tiêu hóa, gan mật, nội tiết, máu và tổ chức tạo máu, bệnh hệ thống, bệnh tự miễn, tình trạng dị ứng nặng, không mang thai vào thời điểm đăng ký hiến máu (đối với phụ nữ); không có tiền sử lấy, hiến, ghép bộ phận cơ thể người, không nghiện ma túy, nghiện rượu; không có khuyết tật nặng và khuyết tật đặc biệt nặng theo quy định tại Luật Người khuyết tật, không sử dụng một số thuốc; không mắc các bệnh lây truyền qua đường máu, các bệnh lây truyền qua đường tình dục tại thời điểm đăng ký hiến máu.

d. Lâm sàng:

• Tỉnh táo, tiếp xúc tốt;
• Huyết áp tâm thu từ 100mmHg đến dưới 160mmHg và tâm trương từ 60mmHg đến dưới 100mmHg;
• Nhịp tim đều, tần số từ 60 lần đến 90 lần/ phút;
• Không có một trong các biểu hiện sau: gầy, sút cân nhanh (trên 10% cân nặng cơ thể trong thời gian 6 tháng); da xanh, niêm mạc nhợt, hoa mắt, chóng mặt, vã mồ hôi, hạch to xuất hiện nhiều nơi, sốt, phù, ho và khó thở, tiêu chảy, xuất huyết các loại; có các tổn thương, dấu hiệu bất thường trên da.

đ. Xét nghiệm:

• Đối với người hiến máu toàn phần và hiến các thành phần máu bằng gạn tách: nồng độ hemoglobin phải đạt ít nhất bằng 120g/l; nếu hiến máu toàn phần thể tích trên 350ml phải đạt ít nhất 125g/l.
• Đối với người hiến huyết tương bằng gạn tách: nồng độ protein huyết thanh toàn phần phải đạt ít nhất bằng 60g/l và được xét nghiệm trong thời gian không quá 01 tháng.
• Đối với người hiến tiểu cầu, bạch cầu hạt, tế bào gốc bằng gạn tách: số lượng tiểu cầu phải lớn hơn hoặc bằng 150x109 /l.
• Ngoài các tiêu chuẩn quy định tại Mục 1, Mục 2 trên, việc được hiến máu do bác sỹ khám tuyển chọn người hiến máu xem xét, quyết định.

II. Trì hoãn hiến máu:

1. Những người phải trì hoãn hiến máu trong 12 tháng kể từ thời điểm:

a. Phục hồi hoàn toàn sau các can thiệp ngoại khoa;

b. Khỏi bệnh sau khi mắc một trong các bệnh: sốt rét, giang mai, lao, uốn ván, viêm não, viêm màng não;

c. Kết thúc đợt tiêm vắc xin phòng bệnh dại sau khi bị động vật cắn hoặc tiêm, truyền máu, chế phẩm máu và các chế phẩm sinh học nguồn gốc từ máu;

d. Sinh con hoặc chấm dứt thai nghén.

2. Những người phải trì hoãn hiến máu trong 06 tháng kể từ thời điểm:

a. Xăm trổ trên da;

b. Bấm dái tai, bấm mũi, bấm rốn hoặc các vị trí khác của cơ thể;

c. Phơi nhiễm với máu và dịch cơ thể từ người có nguy cơ hoặc đã nhiễm các bệnh lây truyền qua đường máu;

d. Khỏi bệnh sau khi mắc một trong các bệnh: thương hàn, nhiễm trùng huyết, bị rắn cắn, viêm tắc động mạch, viêm tắc tĩnh mạch, viêm tủy xương, viêm tụy.

3. Những người phải trì hoãn hiến máu trong 04 tuần kể từ thời điểm:

a. Khỏi bệnh sau khi mắc một trong các bệnh: viêm dạ dày ruột, viêm đường tiết niệu, viêm da nhiễm trùng, viêm phế quản, viêm phổi, sởi, ho gà, quai bị, sốt xuất huyết, kiết lị, rubella, tả, quai bị;

b. Kết thúc đợt tiêm vắc xin phòng rubella, sởi, thương hàn, tả, quai bị, thủy đậu, BCG.

4. Những người phải trì hoãn hiến máu trong 07 ngày kể từ thời điểm:

a. Khỏi bệnh sau khi mắc một trong các bệnh: cúm, cảm lạnh, dị ứng mũi họng, viêm họng, đau nửa đầu Migraine;

b. Tiêm các loại vắc xin, trừ các loại đã nêu trong các mục trên.

5. Một số quy định liên quan đến nghề nghiệp và hoạt động đặc thù của người hiến máu: những người làm một số công việc và thực hiện các hoạt động đặc thù sau đây chỉ hiến máu trong ngày nghỉ hoặc chỉ được thực hiện các công việc, hoạt động này sau khi hiến máu tối thiểu 12 giờ:

a. Người làm việc trên cao hoặc dưới độ sâu: phi công, lái cần cẩu, công nhân làm việc trên cao, người leo núi, thợ mỏ, thủy thủ, thợ lặn;

b. Người vận hành các phương tiện giao thông công cộng: lái xe buýt, lái tàu hỏa, lái tàu thủy;

c. Các trường hợp khác: vận động viên chuyên nghiệp, người vận động nặng, tập luyện nặng.

III. Khoảng thời gian tối thiểu giữa các lần hiến máu và các thành phần máu:

- Khoảng thời gian tối thiểu giữa hai lần liên tiếp hiến máu toàn phần hoặc khối hồng cầu bằng gạn tách là 12 tuần.

- Khoảng thời gian tối thiểu giữa hai lần liên tiếp hiến huyết tương hoặc hiến tiểu cầu bằng gạn tách là 02 tuần.

- Hiến bạch cầu hạt trung tính hoặc hiến tế bào gốc bằng gạn tách máu ngoại vi tối đa không quá 03 lần trong 07 ngày.

- Trường hợp xen kẽ hiến máu toàn phần và hiến các thành phần máu khác nhau ở cùng một người hiến máu thì khoảng thời gian tối thiểu giữa các lần hiến được xem xét theo loại thành phần máu đã hiến trong lần gần nhất.

IV. Quyền lợi của người hiến máu:

- Được cung cấp thông tin về các dấu hiệu, triệu chứng bệnh lý do nhiễm các vi rút viêm gan, HIV và một số bệnh lây truyền qua đường máu khác.

- Được giải thích về quy trình lấy máu, các tai biến không mong muốn có thể xẩy ra, các xét nghiệm sẽ thực hiện trước và sau khi hiến máu.

- Được bảo đảm bí mật về kết quả khám lâm sàng, kết quả xét nghiệm; được tư vấn về các bất thường phát hiện khi khám sức khỏe, hiến máu; được hướng dẫn cách chăm sóc sức khỏe; được tư vấn về kết quả xét nghiệm bất thường theo quy định.

- Được chăm sóc, điều trị khi có các tai biến không mong muốn xẩy ra trong và sau hiến máu theo quy định. Được hỗ trợ chi phí chăm sóc, điều trị khi có các tai biến không mong muốn xẩy ra trong và sau hiến máu.

- Được cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định tôn vinh, khen thưởng và bảo đảm các quyền lợi khác về tinh thần, vật chất của người hiến máu theo quy định của pháp luật.

* Mặc dù khái niệm “hiến máu tình nguyện” đã có từ lâu nhưng không phải ai cũng hiểu hết ý nghĩa to lớn và nhân văn của nó, đôi lúc còn e ngại vì sợ cho máu rồi thì sẽ bị thiếu máu. Nhưng không phải vậy, một người trưởng thành bình thường có từ 3,5 đến 5 lít máu, máu có nhiều thành phần có đời sống khác nhau và luôn luôn đổi mới nên khi hiến một đơn vị máu thì không ảnh hưởng gì lớn đến sức khỏe và học tập, lao động, công tác. Ngược lại sẽ kích thích cơ quan tạo máu hoạt động mạnh hơn, nhanh hơn để tạo ra máu mới bù vào lượng máu đã hiến.

Máu là món quà vô giá mà cuộc sống đã ban tặng cho mỗi chúng ta, mọi người, không phân biệt giới tính, địa vị xã hội, dù ở bất cứ nơi đâu nếu đáp ứng các tiêu chuẩn trên thì xin đừng ngại ngần, hãy tham gia hiến máu cứu người, “một giọt máu cho đi, một cuộc đời ở lại”!./.