CN Trần Thị Nguyệt Ánh - Khoa Vi sinh

Trong không khí, nhất là trong môi trường bệnh viện có rất nhiều loại vi sinh vật. Có những loại không gây bệnh cho người trong điều kiện bình thường, chỉ gây bệnh khi bệnh nhân suy giảm miễn dịch như bị cúm, HIV/AIDS, dùng thuốc corticoid dài ngày…. Nhưng có các loại vi sinh vật gây bệnh nguy hiểm như S.aureus, Acinetobacter Baumanni, Pseudomonas aeruginosa…

Đưa được việc kiểm tra vi sinh vật không khí vào thành một trong các qui trình giám sát nhiễm trùng tại bệnh viện vì biết rõ mục đích và chỉ định của việc kiểm tra không khí. Mục đích để kiểm tra chất lượng không khí các khoa phòng của các bệnh viện.Cũng có thể dùng kiểm tra chất lượng không khí tại các bệnh phòng trong các chương trình kiểm soát nhiễm trùng tại bệnh viện.

Có nhiều phương pháp kiểm tra vi sinh không khí áp dụng sau đây:

- Phương pháp hút bụi qua màng lọc bằng gelatine (dùng màng lọc của hãng Sartorius), sau đó đặt màng lọc này lên mặt môi trường, ủ trong điều kiện thích hợp (370C/khí trường thường hay khí trường CO2 nếu là thạch máu/24 giờ). Sau đó đọc kết quả đếm số lượng khúm vi khuẩn mọc để tính ra số lượng vi sinh trong thể thích không khí được hút qua màng lọc.
- Phương pháp hút bụi trực tiếp lên mặt hộp thạch môi trường dinh dưỡng đặt trong máy hút (dùng máy MAS100 của Merck), hộp thạch sau đó được lấy ra khỏi máy và ủ trong điều kiện thích hợp (370C/ khí trường thường hay khí trường CO­­2 nếu là thạch máu/ 24 giờ). Đọc kết quả đếm số lượng khúm vi khuẩn mọc để tính ra số lượng vi sinh trong thể thích không khí được hút qua máy.

- Phương pháp lắng bụi của Koch dựa trên nguyên tắc để bụi lắng trên mặt các hộp thạch dinh dưỡng trong một thời gian nhất định rồi sau đó ủ các hộp thạch trong điều kiện thích hợp (370C/ khí trường thường hay khí trường CO2 nếu là thạch máu/24 giờ). Đọc kết quả đếm số lượng khúm vi khuẩn mọc để tính ra số lượng vi sinh trong thể thích không khí qua một công thức cho sẵn.

Phương pháp lắng bụi của Koch để kiểm tra vi sinh không khí là phương pháp được nhiều bệnh viện sử dụng để kiểm tra vi sinh không khí phòng mổ. Thường thì mỗi phòng mổ sẽ được kiễm tra năm cụm, một cụm ở giữa và bốn cụm bốn góc. Mỗi cụm đặt 3 hộp thạch dinh dưỡng loại đường kính 90mm. Ba loại hộp thạch dinh dưỡng đó là: Một hộp thạch máu (BA) cho toàn bộ vi khuẩn hiếu khí, một hộp thạch Mac-Conkey (MC) cho trực khuẩn Gram [-] dễ mọc, và một hộp thạch Sabouraud (SA) cho vi nấm. Tất cả các hộp thạch sẽ được mở nắp lần lượt sau khi được đặt đầy đủ tại 5 vị trí của phòng mổ và để yên trong phòng trong 10 phút; sau đó được đậy nắp lại cũng lần lượt, hộp nào mở nắp trước thì được đậy nắp trước. Tất cả được đem về phòng thí nghiệm và ủ ở các điều kiện thích hợp (370C/khí trường thường cho các hộp thạch MC và khí trường CO2 cho các hộp thạch BA, riêng hộp thạch SA thì ủ ở nhiệt độ phòng thí nghiệm). Thời gian ủ là 24 giờ, riêng hộp thạch SA thì ủ 48 giờ mới đọc kết quả. Lưu ý là khi thực hiện đặt các hộp thạch kiểm tra vi sinh không khí trong phòng mổ thì các nhân viên thực hiện việc này phải rửa tay và mặc đồ giống hệt phẩu thuật viên để tránh đưa vi trùng tạp nhiễm vào phòng mổ. Thời điểm thực hiện kiểm tra tốt nhất là vào buổi sáng sau khi vận hành hệ thống đèn cực tím và các máy lọc không khí khử trùng phòng mổ và trước khi thực hiện trường hợp mổ đầu tiên.
Phương pháp tính toán kết quả

Đếm số khúm vi khuẩn mọc trên mỗi hộp thạch. Tổng số vi khuẩn/m3 không khí tại mỗi cụm được xác định theo công thức sau:

X= A x100x100/S x k

Với: X là tổng số vi khuẩn/m3 không khí tại cụm khảo sát (CFU/m3); A là tổng số khúm vi khuẩn mọc trên ba loại môi trường; S là diện tích của hộp petri chứa môi trường, được xác định bằng công thức S = pR2(R tính bằng cm) = 3.1416x 92; k là hệ số và phụ thuộc vào thời gian đặt hộp thạch (là 1 nếu đặt 5 phút, là 2 nếu đặt 10 phút, là 3 nếu đặt 15 phút).

Ví dụ nếu trên BA chúng ta đếm có 32 khúm, trên MC đếm có 2 khúm, trên SA đếm có 10 khúm; vậy thì A sẽ là 32 + 2 + 12 = 46.
Nếu thời gian đặt hộp thạch là 10, và hộp thạch có đường kính 90mm (9cm) thì X sẽ là: X=46x100x100/63,62x2=3615CFU/m3
Số lượng vi sinh có trong 1m3 không khí trong phòng được tính bằng số trung bình cộng của số lượng vi sinh có trong 1m3 của 5 cụm khảo sát. Căn cứ vào kết quả số vi sinh có trong 1m3 không khí của phòng, có thể đánh giá chất lượng không khí dựa theo tiêu chuẩn của V. Omelanskii (Nga) sau đây:

Bảng tiêu chuẩn đánh giá chất lượng không khí phòng mổ theo V. Ome lanski (Nga)

           Số lượng vi sinh/m3 không khí                Chất lượng không khí:

         <312 (<5 khuẩn lạc/3 đĩa thạch)                                   Tốt

         312 – 1250 (5 – 20 khuẩn lạc/3 đĩa thạch)                    Khá

         1250 – 1562 (20 – 25 khuẩn lạc/3 đĩa thạch)                Vừa

         > 1562 (>25khuẩn lạc/3 đĩa thạch)                                Kém

Tiêu chuẩn vi sinh không khí:

Cho đến hiện nay chúng ta chưa có tiêu chuẩn qui định chất lượng không khí dựa theo lượng vi sinh vật trong 1m3 không khí. Sau đây là vài tiêu chuẩn dùng để tham khảo:

-Theo Preobrane (Pháp),không khí sạch khi có số lượng vi khuẩn <1000 CFU/m3.

-Theo Ginokova (Nga), không khí sạch khi chỉ có 5 – 10 khúm mọc trên mặt thạch để trong 10 phút; vừa khi có 20 – 25 khúm; xấu khi có >25 khúm.

-Theo Romanovic, trong cơ sở sản xuất thực phẩm, không khí rất tốt khi chỉ có <20 khúm mọc trên mặt thạch để trong 10 phút và không có khúm nấm mốc; tốt khi có 20 – 50 khúm và 2 khúm nấm mốc; vừa khi có 50 – 70 khúm và 5 khúm nấm mốc; xấu khi có >70 khúm vi khuẩn và >5 khúm nấm mốc.

Nguồn: Kỹ thuật xét nghiệm vi sinh lâm sàng, Phạm Hùng Vân (2006). NXB Y học Hà Nội.