Bs Trình Trung Phong - 

1. Tổng quan

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tình trạng thiếu canxi là vấn đề phổ biến ở phụ nữ mang thai và cho con bú, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Mặc dù không có số liệu chính xác trên toàn cầu, nhưng thiếu canxi thường gặp ở các khu vực có chế độ dinh dưỡng thiếu các sản phẩm từ sữa và thực phẩm giàu canxi khác. 11 Theo báo cáo của UNICEF về dinh dưỡng cho phụ nữ mang thai và cho con bú, phần lớn phụ nữ mang thai ở các nước Đông Nam Á, bao gồm cả Việt Nam, có lượng canxi trong chế độ ăn không đáp ứng đủ nhu cầu đề nghị khuyến nghị. 14

Bổ sung canxi có khả năng làm giảm các kết quả bất lợi trong thai kỳ, đặc biệt là giảm nguy cơ tăng huyết áp thai kì, bệnh lý liên quan đáng kể đến số lượng ca tử vong ở bà mẹ; cũng như giảm nguy cơ sinh non, nguyên nhân hàng đầu nguy tử vong sớm ở trẻ sơ sinh. 2

Canxi là khoáng chất bồi dưỡng nhất trong cơ thể và rất cần thiết cho các cơ chế và phản ứng đa dạng như co cơ, hình thành xương và hoạt động của các enzyme và hormone. Canxi trong dịch lỏng bào duy trì trạng thái cân bằng sinh lý ở ba dạng, bao gồm: dạng ion, dạng liên kết với protein và dạng phức hợp. 2

2. Truyền canxi từ mẹ sang con

Trong quá trình mang thai, một loạt các thay đổi sinh lý đáng chú ý xảy ra, nhằm duy trì cân bằng nội môi của người mẹ đồng thời cung cấp cho sự phát triển và tăng trưởng của thai nhi. Những thay đổi này có tác động trực tiếp đến quá trình chuyển hóa canxi bao gồm: giảm albumin, tăng thể tích dịch ngoại bào, tăng cường chức năng thận và vận chuyển canxi qua nhau thai

Phản ứng cân bằng nội môi canxi trong thời kỳ mang thai bao gồm tăng hấp thu canxi ở tim, tăng bài tiết canxi qua nước tiểu và tăng chuyển hóa xương. Bộ xương trẻ sơ sinh chứa khoảng 20 - 30 g canxi. Phần lớn sự phát triển của bộ xương thai nhi diễn ra từ giữa kỳ trở đi với sự tích tụ canxi tối đa xảy ra trong tam cá nguyệt quế thứ ba. 1  

Đặc điểm chính của quá trình chuyển hóa canxi ở thai nhi là sự vận động tích cực của nhau với lượng canxi lớn, trong khi hormone tuyến cận giáp và calcitonin không đi qua nhau thai. Nồng độ canxi của thai nhi cho thấy canxi ion hóa được truyền từ mẹ sang thai nhi với tốc độ 50 mg/ngày ở tuần thứ 20 của thai kỳ và tối đa là 330 mg/ngày ở tuần thứ 35 của thai kỳ. 2 Khi sinh ra, nguồn canxi của nhau đột ngột chấm dứt và nồng độ canxi trong huyết thanh giảm. Sau khi đạt được mức độ thấp nhất trong khoảng từ 24 đến 48 giờ tuổi, nồng độ canxi ở trẻ sơ sinh ổn định và sau đó tăng nhẹ lên mức độ của người lớn. 3

Trong giai đoạn cho con bú, quan sát cho lượng canxi qua sữa mẹ dao động từ 250 mg đến 300 mg, có thể tăng đến 1000 mg/ngày.

3.Nhu cầu canxi trong thời gian mang thai và cho con bú

Tài liệu hướng dẫn về cơ quan y tế chủ yếu sử dụng lượng canxi hấp thu cùng với nhu cầu canxi trung bình ước tính theo tuổi để đo chuyển động và đánh giá thiếu sắt canxi trong dân số. 5 

Ước tính có khoảng 3,5 người có nguy cơ thiếu canxi, khoảng 90% trong số đó là dân số châu Phi và châu Á. 6  

Tổ chức Y tế thế giới quảng cáo nhu cầu canxi ở phụ nữ mang thai là 1,5 - 2 g canxi nguyên tố, chia thành 3 lần và dùng chung với bữa ăn. 11 Tại Việt Nam, theo “Hướng dẫn quốc gia về dinh dưỡng cho phụ nữ có thai và bà mẹ cho con bú”, tiêu chuẩn canxi cần cho phụ nữ mang thai khoảng 1200 mg/ngày. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã tìm thấy khẩu phần canxi của phụ nữ có thai và cho con bú chỉ đáp ứng khoảng 50% nhu cầu khuyến nghị. 12

4. Nghiên cứu so sánh hiệu quả giữa muối canxi hữu cơ và vô cơ

Hiện nay, có rất nhiều dạng chế phẩm bổ sung canxi có sẵn trên thị trường, điểm khác biệt chủ yếu là về sinh khả năng cũng như hàm lượng canxi nguyên tố. Các chế độ bổ sung canxi phổ biến nhất bao gồm:

• Canxi vô cơ: canxi cacbonat (40%) 13
• Canxi hữu cơ: canxi citrate (21%), canxi glubionate (6,5%), canxi lactobionate (4,1%) 13

Canxi cacbonat có giá thành rẻ, phổ biến và cung cấp hàm lượng canxi nguyên tố tương đối cao (40%), do đó cần ít viên nén hơn so với các loại canxi khác. Tuy nhiên, canxi cacbonat là dạng bổ sung canxi dễ gây nguy hiểm nhất, có nồng độ hòa tan rất thấp trong nước nên được uống cùng bữa ăn vì cần có axit dạ dày để hấp thụ đủ. 8,9

Sử dụng canxi hữu cơ dư thừa (như canxi glubionate, canxi lactobionate) nhìn chung mang lại nhiều lợi ích như: có nguồn gốc thiên nhiên nên khá lành tính; Dễ hòa tan và hấp thu, ít gây vôi hóa cũng như lắng đọng; táo trạng thái giới hạn. 10 

5. Bàn luận

Nhu cầu canxi ở phụ nữ có thai tăng cường hỗ trợ sự phát triển của thai nhi và duy trì sức khỏe của mẹ. Thông thường, việc bổ sung canxi chỉ từ thực phẩm có thể không đáp ứng đủ nhu cầu này. Do đó, bổ sung canxi từ các chế phẩm bổ sung là cần thiết. Canxi hữu cơ dạng lỏng (như canxi glubionate, canxi lactobionate) được đánh giá là dễ hấp thụ hơn so với các loại canxi khác.

Lược trích từ

Tài liệu tham khảo

1. Kovacs C.  & Fuleihan G. Endocrinol Metab Clin North Am. 2006, 35(1) : 21 - 51. 
2. Pitkin R. Am J Sản phụ khoa. 1985, 151 (1): 99 - 109. 
3. Heringhausen J. & Montgomery K. J Perinat Giáo dục . 2005, 14(1): 52-57.
4. Ebeling P. và cộng sự.  Nội tiết Rev. 2022, 43 ( 2 ): 240 – 313.
5. Cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu. Ý kiến ​​khoa học về giá trị tham chiếu chế độ ăn uống đối với canxi. Truy cập ngày 10 tháng 8 năm 2024.
6. Kumssa D. và cộng sự.  Khoa học. Dân biểu  2015, 5 : 10974.
7. Cormick G. và cộng sự.  BJOG. 2019,  126(4) : 444 - 456.
8. Bauer D. N Engl J Med . 2013, 369(16) : 1537 – 1543.
9. Hanzlik R. et al.  Tạp chí Dược lý học Exp Ther . 2005, 313(3) : 1217 ‐ 1222.
10. Wiria M. và cộng sự. Phối cảnh của Pharmacol Res . 2020, 8(2): e00589.
11. Hướng dẫn: bổ sung canxi cho phụ nữ mang thai . WHO . 2013.
12. Bộ Y tế Việt Nam. Hướng dẫn quốc gia về dinh dưỡng cho phụ nữ có thai và bà mẹ cho con bú (Quyết định số 776/QĐ-BYT năm 2017). Hà Nội: Bộ Y tế. 2017
13. Vavrusova M. & Skibsted L. LWT-Khoa học và Công nghệ Thực phẩm , 2014, 59(2): 1198-1204.
14. Báo cáo khu vực Đông Nam Á về dinh dưỡng bà mẹ và nuôi dưỡng bổ sung, UNICEF. 2021
15. Levenson D. và Bockman R. Nutr Rev. 1994, 52(7): 221-232.
16. Fox S. Remington Education Pharmaceutics. Hiệp hội Dược phẩm Hoàng gia Anh. 2014: 155.