Trước đây, khi đề cập đến bệnh nhân tự độc thuốc nông nghiệp ở các khoa Hồi sức chống độc, người ta hay nhắc đến thuốc trừ sâu gốc phospho hữu cơ, vì đây là loại thuốc trừ sâu gây tử vong cao nhất ở nước ta cũng như trên thế giới. Tiếp đến là thuốc diệt chuột sunfat kẽm. Khi uống loại này, bệnh nhân vào viện trong tình trạng tương đối  bình thường nhưng nếu uống số lượng lớn, bệnh nhân sẽ tử vong sau 3-4 ngày trong bối cảnh tổn thương đa phủ tạng, đặc biệt là gan và cơ tim. Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, người ta nói nhiều đến loại thuốc trừ cỏ Paraquat  được nhắc đến với tên gọi “Kinh hoàng chai hủy diệt màu xanh”.

Kể từ khi ra đời, thuốc diệt cỏ hiệu Paraquat đã phát huy tác dụng trong việc giúp những người nông dân, người làm vườn… diệt cỏ dại một cách nhanh chóng, đơn giản. Song kéo theo tính hữu ích ấy là một tác dụng tiêu cực khác đang làm đau đầu giới bác sỹ hồi sức chống độc. Bất cứ một bệnh nhân nào khi được đưa tới bệnh viện trong tình trạng ngộ độc Paraquat đều là một thách thức. Sau khi uống dung dịch, nước có Paraquat bệnh nhân xuất hiện cảm giác nóng bỏng miệng, họng, giả mạc hay loét miệng họng. Nôn, buồn nôn, đau bụng, có thể bỏng thực quản, loét trợt dạ dày,  nếu uống đậm đặc có thể gây thủng dạ dày, tràn khí màng phổi. Bệnh nhân nhanh chóng dẫn đến suy thận cấp, hoại tử cơ, sốc và tử vong trong vòng vài giờ hay vài ngày.

Trong vòng 1 tháng, tại  Khoa Cấp cứu Bệnh viện Chợ Rẫy, TP Hồ Chí Minh đã tiếp nhận 150 ca tự độc sử dụng chai thuốc diệt cỏ "màu xanh" - Paraquat. Mỗi lần chỉ cần nghe câu thông báo đơn giản trong vội vã của người nhà bệnh nhân là các bác sỹ cấp cứu cứ như bị "điện giật"  bởi cái chai "màu xanh" đó đã làm họ phải bó tay trong 41 trường hợp (5 ca chết trong khi cấp cứu, 36 ca tử vong khi đang điều trị). Nhưng chưa hết, còn tới 22 ca do biến chứng suy hô hấp buộc phải cho về coi như cũng tử vong.

Theo bác sỹ Trịnh Thanh Mai - Phó khoa Cấp cứu Bệnh viện Chợ Rẫy - thì ngộ độc Paraquat cho tới nay chỉ có thể điều trị triệu chứng và nâng đỡ, chứ chưa có biện pháp nào hữu hiệu.

Bác sỹ - lực bất tòng tâm

Theo bác sỹ Bạch Văn Cam (Trưởng khối Cấp cứu Hồi sức cấp cứu Bệnh viện Nhi đồng I TP HCM), trong Y văn Thế giới hiện việc cứu chữa cho BN ngộ độc Paraquat cũng chưa có tổng kết hay khuyến cáo là nên dùng phương pháp nào để cứu chữa bệnh nhân. Bác sỹ chỉ có cách "còn nước còn tát". Thay máu, thay huyết tương mới chỉ được áp dụng thời gian gần đây do được trang bị máy móc. Song để thực hiện được kỹ thuật này cũng không dễ vì một lần thực hiện cần tới 4 - 5 lít máu, ngân hàng máu không phải lúc nào cũng sẵn sàng có.

"Thời khắc vàng" trong cấp cứu ngộ độc Paraquat cũng vô cùng quan trọng vì chỉ sau 24 giờ đồng hồ chất độc sẽ ngấm vào cơ, vào máu, từ đó ngấm toàn bộ cơ quan gây suy đa phủ tạng. Để cứu sống BN, các bác sỹ tiếp nhận đầu tiên thường phải tìm mọi cách trục xuất lượng Paraquat ra khỏi cơ thể BN qua đường tiêu hoá càng nhanh càng tốt.

Có rất nhiều biện pháp khác nhau có thể áp dụng với người ngộ độc Paraquat như rửa sạch dạ dày, cho uống dung dịch đất Fuller earth, được lọc máu hấp phụ hay vừa được lọc máu vừa tách huyết tương, chạy thận nhân tạo… và thường là những ca cấp cứu kiểu này đòi hỏi chi phí rất cao trong khi kết quả lại rất thấp. Được biết chỉ 1 lần lọc máu chi phí đã phải chi trả từ 8 triệu đồng tới 10 triệu đồng.

Việc cứu sống được các trường hợp "uống nhầm" thuốc diệt cỏ theo bác sỹ Tôn Thất Quỳnh Ái - Trưởng khoa Hồi sức cấp cứu Bệnh viện Chợ Rẫy thì mới chỉ có thể ví như một ánh sáng "le lói ở cuối đường hầm". Thế nhưng cứ như một nghiệp chướng, càng "không thích" thì những hồ sơ bệnh án vẫn cứ dày lên đến nhức mắt trên bàn làm việc của họ.

Tại khoa Hồi sức chống độc game nổ hủ cũng có gặp một vài trường hợp tự độc Paraquat. Lần gần đây nhất cách đây hơn 1 tháng, khoa Hồi sức tiếp nhận một trường hợp bệnh nhân nam 60 tuổi chỉ uống một ngụm nhỏ thuốc diệt cỏ paraquat vào viện trong tình trạng kích thích nhẹ, mạch HA bình thường. Đánh giá được mức độ nguy hiểm của bệnh, các bác sĩ đã làm tất cả những gì có thể như: súc rửa dạ dày, dùng thuốc hấp phụ, truyền dịch, lợi tiểu, lọc máu cấp cứu, điều trị theo phác đồ phối hợp corticoid liều cao + ức chế miễn dịch ( cyclophosphamid). Tuy nhiên, chỉ sau 15 phút bệnh nhân bắt đầu suy hô hấp, trụy tuần hoàn diễn tiến tới suy đa phủ tạng và tử vong sau 4 giờ vào viện.

Trong số 150 ca ngộ độc Paraquat được cấp cứu tại Chợ Rẫy có tới 8 ca dưới 16 tuổi, 78 ca dưới 24 và 43 ca trong độ tuổi từ 25 tới 35. Cho dù nhà sản xuất đã cố tình pha sẵn vào loại hoá chất này một chất có tác dụng gây nôn ói khi con người uống phải nhưng với cơ thể con người nó vẫn thực sự là chất huỷ diệt.