Tai biến mạch máu não (TBMMN) là giảm chức năng của não xảy ra đột ngột do mạch máu não bị vỡ hoặc tắc mà không phải do chấn thương.

TBMMN tăng theo lứa tuổi nhất là 50 tuổi trở lên, nam thường ưu thế hơn nữ. Bệnh rất nguy hiểm có thể gây tử vong nhanh, tỷ lệ tử vong cao. Tỷ lệ tử vong đứng hàng thứ hai sau ung thư ở Mỹ và Châu Âu, đứng hàng thứ ba sau ung thư và bệnh lý tim mạch ở những nước công nghiệp phát triển. Hoặc để lại di chứng nặng nề, đặc biệt là di chứng vận động dẫn đến tàn tật nhiều nhất, gây gánh nặng về kinh tế, tinh thần của gia đình và xã hội. Ở Việt Nam, mỗi năm có khoảng 200 000 người bị TBMMN ( GS-TS Lê Văn Thành chủ tịch hội phòng chống TBMMN đưa ra tại hội thảo đột quị não được tổ chức tại TP HCM vào ngày 04/10/2011).

Điều trị kịp thời, đúng thể bệnh với công tác chăm sóc phục hồi chức năng theo đúng phương pháp sẽ giúp bệnh nhân phục hồi tốt nhất, hạn chế tối đa di chứng và biến chứng.

Chăm sóc, phục hồi chức năng cho bệnh nhân sau TBMMN

I. NGUYÊN TẮC VÀ MỤC TIÊU CHĂM SÓC PHỤC HỒI CHỨC NĂNG:

1. Nguyên tắc:

-  Phục hồi càng sớm càng tốt, thường sau khi ổn định tổn thương ở não, tình trạng tinh thần và huyết áp.

-  Kết hợp các chuyên khoa cùng điều trị: nội khoa, phục hồi chức năng, tâm lý trị liệu, ngôn ngữ tri liệu...

-  Mỗi giai đoạn có những kỹ thuật và biện pháp cụ thể khác nhau.

-  Lấy vai trò bệnh nhân là chính, thầy thuốc chỉ hướng dẫn và trợ giúp khi cần thiết.

-  Tập luyện từ đơn giản đến phức tạp, từ nhẹ đến nặng, đưa bệnh nhân ra khỏi giường càng sớm càng tốt.

-  PHCN cần tiến hành lâu dài, tiếp tục tại nhà và dựa vào cộng đồng.

2. Mục tiêu:

-  Phục hồi chức năng vận động: sinh hoạt di chuyển.

-  Phục hồi chức năng ngôn ngữ: nghe, hiểu, nói được.

-  Hướng nghiệp: tái rèn luyện để bệnh nhân có thể trở lại nghề cũ hoặc chọn nghề thích hợp.

-  Tái hoà nhập xã hội.

II. CHĂM SÓC PHỤC HỒI GIAI ĐOẠN NẰM TẠI GIƯỜNG:

1. Vị trí bệnh nhân trên giường: Đặt tư thế đúng, vị trí đúng ở trên giường rất quan trọng cho đến khi bệnh nhân có thể tự di chuyển được từ nơi này đến nơi khác.

-  Tư thế nằm ngữa (Hình 1)

-  Tư thế nằm nghiêng bên lành (Hình 2)

-  Tư thế nằm nghiêng bên liệt (Hình 3)

+  Nằm nghiêng bên liệt là tốt nhất.

+ Thay đổi tư thế 2 giờ một lần. Giường bệnh nhân nên để ở vị trí mà người săn sóc có thể đến từ các phía. Các đồ dùng đặt phía bên liệt để khuyến khích người bệnh sử dụng phần cơ thể liệt càng nhiều càng tốt.

2. Các bài tập giai đoạn đầu:

A. Bệnh nhân hôn mê: Tập thụ động tất cả các chi phòng ngừa teo cơ cứng khớp.

B. Bệnh nhân tỉnh:

-  Tập lăn nghiêng phải trái tại giường. (Hình 4)

-  Tập vận động khớp vai: với sự trợ giúp của tay lành (Hình 5)

-  Tập vận động khớp khuỷu: gấp duỗi khuỷu với sự trợ giúp của tay lành.

-  Bài tập vận động với khớp cổ- bàn- ngón tay: vận động các khớp cổ, bàn, ngón tay với sự trợ giúp của tay lành.

-  Tập dồn trọng lượng lên chân liệt. (Hình 6)

-  Tập kỹ thuật bắt cầu: bệnh nhân nằm ngữa, hai gối gập, sau đó nâng mình lên khỏi mặt giường. (Hình 7)

-  Tập vận động khớp gối và khớp háng: Tập gấp, duỗi gối và khớp háng ở chân liệt.(Hình 8, 9)

-  Tập vận động khớp cổ chân: Gấp khớp cổ chân bênh liệt về phía mu.

Trên đây là một số bài tập vận động cho bệnh nhân trong giai đoạn sớm (Những giai đoạn tiếp theo cần đến gặp các chuyên viên về phục hồi chức năng tư vấn thêm). Thường bệnh phục hồi khá tốt trong ba tháng đầu, phục hồi chậm hơn ba tháng tiếp theo, ngoài sáu tháng ra thì phục hồi rất chậm. Ngoài phương pháp phục hồi tốt, người bệnh cần được nuôi dưỡng, chăm sóc, động viên tư tưởng kịp thời. Điều này cũng khá quan trọng bởi vì người bệnh TBMMN thường là nhiều tuổi, hay mắc bệnh kết hợp, thể trạng suy kiệt, suy giảm sức đề kháng và như vậy khả năng dung nạp thuốc kém, dễ bị nhiễm khuẩn. TBMMN có quá trình phục hồi chậm và lâu dài cần có sự kiên trì, tránh quá nóng vội điều trị theo các phương pháp không khoa học.

ĐDT. LÂM THỊ THÚY MINH - KHOA PHCN